Dziecięca retinopatia wcześniacza (rop)

W Klinice Kalmedica w Kaliszu przeprowadzamy kompleksowe badanie okulistyczne wcześniaków, noworodków oraz niemowlaków w kierunku:

• retinopatii wcześniaczej,
• zaburzeń rozwojowych gałki ocznej (m.in. zaćmy, jaskry, zmian rozrostowych, guzów),
• niedrożności dróg łzowych, zaburzeń rozwojowych dróg łzowych,
• schorzeń wieku dziecięcego dotyczących przedniego oraz tylnego odcinka gałki ocznej.

Wykorzystujemy najnowocześniejsze technologie, w tym aparat RETCAM dzięki któremu badanie może być wykonane bez konieczności znieczulenia ogólnego.

Co to jest retinopatia wcześniacza?

Retinopatia wcześniacza (ang. retinopathy of prematurity – ROP) to schorzenie okulistyczne u podłoża którego leży niedostateczne wykształcenie naczyń siatkówki oka w momencie urodzenia. Niedostateczna dojrzałość tkanek budujących oko sprawia, że proces ich unaczynienia przebiega w nieprawidłowy sposób. W efekcie dochodzi do szeregu nieprawidłowości rozwojowych. Zaliczamy do nich m.in.:

• powstawanie patologicznych naczyń krwionośnych w siatkówce oraz w ciele szklistym,
• wewnątrzgałkowy rozrost tkanki łącznej,
• odwarstwienie siatkówki,
• poważne upośledzenie widzenia ze ślepotą włącznie.

IM NIŻSZY WIEK CIĄŻOWY W MOMENCIE PORODU, TYM WIĘKSZE PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA RETINOPATII I TYM CIĘŻSZY JEST JEJ PRZEBIEG

Przyczyny choroby:

Ze strony dziecka:

Do najistotniejszych czynników ryzyka rozwoju retinopatii wcześniaków należą:

• wiek ciążowy i urodzeniowa masa ciała; ROP dotyczy głównie dzieci urodzonych do 32. tygodnia ciąży i z masą ciała mniejszą niż 1500 g (wcześniactwo). Szczególnie obciążone ryzykiem powstania i postępu retinopatii są wcześniaki urodzone przed 27. tygodniem ciąży oraz z masą urodzeniową do 750 g, a także dzieci urodzone między 24.-25. tygodniem ciąży (na granicy przeżycia),
• leczenie tlenem (tlenoterapia),
• czynniki biochemiczne warunkujące stan noworodka (hiperglikemia, niedokrwistość, hipoksja, kwasica, zaburzenia krzepnięcia krwi, hiperbilirubinemia – tzw. żółtaczka poporodowa),
• czynniki bakteriologiczne (zakażenie wewnątrzmaciczne wywołane przez drobnoustroje chorobotwórcze z grupy TORCH, bakteryjne, posocznica bakteryjna i/lub grzybicza, zakażenia mieszane).

Ze strony matki:

• choroby w czasie ciąży (m.in. nadciśnienie tętnicze, stan przedrzucawkowy, przewlekły nikotynizm, cukrzyca, niedokrwistość, krwawienia w 2. i/lub 3. trymestrze ciąży),
• ciąża mnoga,
• sposób rozwiązania porodu (przedłużający się poród wpływa na niedotlenienie płodu, co zwiększa ryzyko powstania ROP).

Objawy retinopatii wcześniaczej:

Na wczesnym stadium choroby objawy można stwierdzić wyłącznie wykonując specjalistyczne badanie okulistyczne. Wcześniaki podlegają obligatoryjnym badaniom okulistycznym w 4., 8. oraz 12 tygodniu życia, w 12 miesiącu życia, a następnie po ukończeniu 6. roku życia w przypadku dzieci u których nie zdiagnozowano ROP.

W przypadku rozpoznania ROP terminarz badań jest ustalany indywidualnie, zależnie od stanu pacjenta i stadium zaawansowania choroby. Regularne kontrole są niezbędne do momentu, gdy w siatkówce w pełni rozwiną się naczynia krwionośne bądź kiedy objawy chorobowe ulegną wyraźnemu wycofaniu.

Późne stadium choroby cechuje się szerokim zestawem objawów. Należą do nich m.in.:

• zmiana koloru źrenicy (biała źrenica – leukokoria spowodowana rozrostem mas naczyniowowłóknistych we wnętrzu oka),
• zezowanie oka,
• oczopląs,
• małoocze.

Metody diagnostyki:

Diagnostyka ROP jest wykonywana na podstawie badania dna oka. Cała procedura przebiega bezpiecznie i bezinwazyjnie.

Przed wykonaniem badania do worka spojówkowego są aplikowane krople znieczulające. Krople służą też rozszerzeniu źrenic, co umożliwia precyzyjną ocenę stanu całego obszaru siatkówki.

Przygotowanie do badania polega na założeniu specjalnej rozwórki w obszarze szpary powiekowej, uniemożliwiającej badanemu zaciskanie powiek.

Do oceny całej siatkówki łącznie z obwodem służy wziernikowanie – tzw. oftalmoskopia. W naszej Klinice w Kaliszu wykonywane jest ono przy pomocy aparatu Retcam.

Formy leczenia:

Wczesne stadia choroby:

Na wczesnym etapie rozwój schorzenia może zostać zahamowany lub cofnąć się całkowicie. Konieczne okażą się okresowe wizyty kontrolne w poradni okulistycznej, według zasad określonych przez lekarza prowadzącego.

Zaawansowane stadia choroby:

W przypadku zaawansowanego stanu choroby, niezbędne okaże się wykonanie specjalistycznego zabiegu. Może być to m.in.:

• przezźreniczna fotokoagulacja laserowa,
• krioterapia,
• iniekcje preparatów anty-VEGF do wnętrza gałki ocznej.

Końcowe stadia choroby:

Leczenie w końcowych stadiach choroby jest przeprowadzane przy zastosowaniu metod chirurgicznych. Należą do nich operacje odwarstwionej siatkówki oraz operacje szklistkowo-siatkówkowe (witrektomia) – w przypadkach ustabilizowanego procesu, aczkolwiek nie przynoszą one oczekiwanych rezultatów i nie powodują poprawy widzenia.

Głównym celem leczenia retinopatii jest zahamowanie rozrostu naczyniowowłóknistych proliferacji do ciała szklistego i niedopuszczenie do odwarstwienia siatkówki.

Jedynym skutecznym postępowaniem jest zniszczenie obwodowej, nieunaczynionej części siatkówki, co zapobiega nadmiernej produkcji przez nią czynników naczyniotwórczych i powstawaniu nowych, nieprawidłowych naczyń. Takie działanie zabezpiecza centralną część siatkówki, która ma prawidłowo rozwinięte naczynia i pozwala na zachowanie wzroku. Wymienione działania lecznicze przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Retinopatia wcześniaków ma tendencję do samoistnego cofania się (regresji) lub zahamowania rozwoju we wczesnych, mało agresywnych stadiach. W zaawansowanych stadiach choroby, szansa na wyleczenie jest znikoma.

Czynniki powodujące samoistne cofnięcie się zmian nie są dotychczas rozpoznane.

Laseroterapia i krioterapia zastosowane w odpowiednim, jak najwcześniejszym okresie choroby, pozwalają na uzyskanie wymiernych efektów czynnościowych, polegających na utrzymaniu dobrej ostrości wzroku. Laseroterapia jest skuteczna w około 90% przypadków.

Co trzeba zrobić po zakończeniu leczenia?

Po zakończeniu leczenia dziecko powinno być poddawane okresowym kontrolom i badaniom okulistycznym. Umożliwią one wczesne wykrycie powikłań związanych z ROP.

Badanie okulistyczne jest szczególnie istotne w 1. roku życia i w wieku 6.-7. lat, przed pójściem do szkoły. Niekiedy następstwa retinopatii wymagają, by kontrola okulistyczna trwała przez wiele lat.

Czy można uniknąć zachorowania?

Jedynym sposobem zapobieżenia retinopatii wcześniaczej jest terminowy poród. Niestety, mimo rozwoju medycyny całkowite wyeliminowanie porodów przedwczesnych nie jest możliwe.

Skutecznym sposobem pozostają natomiast działania profilaktyczno-lecznicze sprawowane przez okulistę w ścisłej współpracy z neonatologiem i rodzicami wcześniaka.